HAFIZ ALİ KORÇA

(1867–1956)

 Jaup İmer Pashaj 

İlyas Efendi’nin oğlu Hafız Ali Korça 5 Nisan 1873 yılında Korça şehrinde dünyaya geldi[1]. Babası Korça şehrinde dini ve entelektüel bakımından ünlü bir kişiydi. Hafız Ali’nin doğduğu dönemde  Korça şehrinin nüfusu 15000 kişiye yakındı. Korça dönemin büyük, merkezi ve meşhur bir şehriydi. Ekonomik olarak da iyi durumda sayılırdı.  Siyasi açıdan da bir taraftan milli teşkilatın merkeziyken diğer taraftan da Arnavutluk aleyhtarı, Yunan  propagandası yürüten bir teşkilata da  merkez oluşturduğu için X1X yüzyılda Korça Arnavutluk’un gündemi kuran mühim bir şehri olarak biliniyordu.

Öte yandan Berat-Korça arasındaki bölgede eğitim boşluğunu doldurmak için her sahada Yunanca  ders veren 126 tane Yunan okulu bulunuyordu[2]. Korça, daha sonra,  Arnavutça ile eğitim veren ilk okula da sahiplik ediyordu. Bu okul milliyetçi Arnavutların güçlü olduğu bu şehirde 7 Mart 1887 tarihinde açılıyordu.[3]

Hafız Ali Korça Tanzimat’ın etkilerinin Arnavutlar arasında yayıldığı bir dönemde dünyaya gelmişti. Ancak dini açıdan güçlü bir aileden geldiği için sağlam bir eğitim alıp 12 yaşında iken hafız olmuştur. Hafız Ali Korça “idadije” adlı lise okulunu devam ederken Türkçe’yi ve o zaman Batıda meşhur olan Fransızca’yı çok iyi öğrenmiş ve yine İslam ilimlerini tedrise devam etmiştir. Fransızca, ona daha sonra batı medeniyetini doğrudan doğruya tanımaya yardımcı olacaktı.

Arnavutluk’taki eğitim hayatını tamamlayan Hafız Ali Korça eğitimine devam etmek için İstanbul’a geldi. Bu dönemde Arapça ve Farsça dillerini de mükemmel bir şekilde öğrenerek çok bilgili, entelektüel bir alim olarak mezun oldu. İstanbul’da tedrisi esnasında bütün ilimlere önem vermekle beraber bazı alanları daha bir ciddiyetle inceleyerek bu alanlarda uzmanlaştı. Burada ibn Rüşt ve ibn Sina gibi filozofların düşünceleriyle birlikte Mevlana Celaleddin Rumi’nin şiirleri ile de tanıştı[4].

 Türkiye’ye öğrenci olarak gelen Hafız Ali Korça burada  Arnavutluk milli teşkilatının üyesi oldu ve Arnavutluk’un  durumunu dert edinmeye başladı. O şiirlerinden birinde;

Bir gece Arnavutluk’un dertlerini   düşünedurdum

Arnavutluk’un halini dert ediyordum

Bu güzel vatanda yeterince aşk var

Herkes kendisine onu çekmek ister

Vatancağız herkes sana anne der

Çünkü sen büyüttün, sen bizi besledin[5],  diyordu.

Tahsilini tamamlayıp Arnavutluk’a döndükten sonra ilahiyat bilimlerinde uzmanlaşmasına rağmen Korça lise okulunda aritmetik, geometri ve astronomi alanlarında, tabii bilimler öğretmeni olarak ders vermeye başladı. Yine 1918–1924 yıllar arasında o dönemin Diyanet İşleri’ne başkanlık yaparken Tiran’da medrese açılmasına yardım etmiş ve burada ders vererek ilmi açıdan da katkı sağlamıştır.

Hafız Ali Korça, Fan Noli ve taraftarlarının karşı çıkmasına rağmen Ömer Hayyam’ın  “Rubaiyyat”ını ve Sadi’nin “Gülistan”ını tercüme ederek Arnavut edebiyatının zenginleşmesine çalışmıştır. Hafız Ali Korça’dan evvel de  onun kadar iyi derecede Arapça ve Farsça bilen Arnavut âlimler olmasına rağmen hiçbiri böylesine önemli bu iki eseri Arnavut edebiyatına mal etme yönünde bir gayret sarf etmemiştir.  Bunun için biz Arnavutlar, Hafız Ali Korça’ya şükran ile borçluyuz. Yine o,  Fars edebiyatı ile sınırlı kalmayıp Arap edebiyatının birçok değerini de Arnavut edebiyatına kazandırmıştır. İşte bu dönemde Fan Noli ve çevresindekiler Arnavut edebiyatının İslam etkisinden çıkarılması yönünde sert tartışmalara girmiş haldeydiler. Ve karşılarında buldukları isimlerden belki de en güçlüsü Hafız Ali Korça idi.

Hafız Ali Korça’nın entelektüel üslubuyla yazdığı, Arnavutluk içinde ve dışında bilinen eserlerinin bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

Yayımlanan  Eeserleri

1. Mevlit. 30 sayfalık 1900 yılında yayımlanmıştır.
2. Hz Ali’nin üç yüz üç sözü. 1910 yılında yayımlanmıştır.
3. Türkçe’den tercüme edilen mevlit.1919 yılında yayımlanmıştır.
4. Mevlit mi yoksa Hz peygamberin tertemiz hayatı mı? 1918 yılında yayımlanmıştır.
5. Müslümanlık. 1919 yılında yayımlanmıştır.
6. Hz Yusuf ile Züleyha,  hikâyelerin en güzeli “Ahsen-ul-kassas”.1923 yılında yayımlanmıştır.
7. Arnavutluk’un yedi rüyası.1924 yılında yayımlanmıştır.
8. Sadi’nin “gülistan”ının tercümesi. 1925 yılında yayımlanmıştır.
9. Bolşevizm mi yoksa insanlığın tahribi mi.1925 yılında yayımlanmıştır.
10. Yüce Kur’an’ın ana konuları.1926 yılında yayımlamıştır.
11. İslam tarihi ve  hulafa- i raşidin. 1931 yılında yayımlanmıştır.
12. Arapça olarak Arnavutça alfabesi.1945 yılında yayımlanmıştır.
13. Ömer Hayyam’ın ‘rubaiyyat’ının”dörtlük” tercümesi. 1942 yılında yayımlanmıştır.
14. Müslümanların inanç dersleri ilkokullar için hazırlanmıştır.
15. Bolşevizm mi yoksa insanlığın tahribi ikinci baskı Albanian İslamic Center. Harper Woods.Mich. Tarafından hazırlanmıştır. 1993. A.B.D
16. Hz Yusuf ile Züleyha, hikâyelerin en güzeli “Ahsen-ul-kassas” ikinci baskı Albanian İslamic Center Harper Woods.Mich. Tarafından hazırlanmıştır. 1997.A.B.D
17. Hz Muhammed’in (sav) insanların ve cinlerin peygamberi olduğunu vurgulayan ayetin yorumu. İkinci baskı. Harper Woods.1996.Albanian İslamic Center
18. Bolşevizm “insanlığın tahribi”üçüncü baskı Feti Mehdiu tarafından hazırlanmış. 2001 Priştine

Yayımlanmayan El Yazmaları

İslam inançları ve dinlerin değişik felsefeleri ve İslam dininde siyasi partiler. 400 nesirlik.. 1900 yılında hazırlamıştır.

1. Dimme ve Kelile Sanskritçesi. 500. nesirlik. 1900 yılında hazırlamıştır.
2. Ateşli diller ve entelektüellerden altın sözler. 200 nesirlik. 1914 yılında hazırlanmıştır.
3. İslam dinin yayılışı.600. nesirlik. 1914 yılında hazırlanmıştır.
4. “ilmi beyan” retorik.100.nesirlik. 1917 yılında hazırlanmıştır.
5. Kur’an’ın tefsiri. 2.000. nesirlik. 1920 yılında hazırlanmıştır.
6. Şiir.50.nesirlik. 1920 yılında hazırlanmıştır.
7. Mantık.54.nesirlik. 1924 yılında hazırlanmıştır.
8. Arnavutça atasözleri 1.000 nesirlik. 1924 yılında hazırlanmıştır.
9. Muhammed Hanefi ile Gülnar. 100.nesirlik. 1939 yılında hazırlanmıştır.
10.  Çektiği işkence, ıstırapları ve bundan dolayı ölüm ile ilgili yazılan şiirler. 300. nesirlik. 1939 yılında hazırlanmıştır.

[5] H. Korça, Ali:  “shtat endreat e shqiprise”, 1944, s.7.