Küçük bir Kosova köyü, hâlâ 1990’larda yaşanan korkunç katliamın sonuçlarıyla mücadele ediyor. Ayda sadece 130 avro ile geçinmeye çalışan köyün dul ve yetimleri, savaş suçlularının mahkum edilmesiyle adaletin bir nebze de olsa yerini bulacağını ümit ediyor.
Besa Bekiri, Southeast European Times, Priştine -- 10/11/08
 Kruşa e Vogel'de, 82 dul ve 145 yetimden yaşıyor. [Getty Images] |
Arnavutluk sınırındaki Prizren’e yakın küçük bir köy olan Kruşa e Vogel’in nüfusu – 82 dul ve 145 yetim dahil olmak üzere – toplam 700 kişi. 26 Mart 1999’da Sırp güçleri köyün erkeklerinin yüzde 70’ini (toplam 114 kişi) toplayıp öldürdü. Cesetleri yaktılar; yetkililer şimdiye kadar yalnızca 23 kişiyi teşhis edebildi.
Savaş döneminden bu yana yaklaşık 2000 kişi kayıp – ve Kruşa e Vogel köyünden 91 kişi de bunların arasında. Köyden altı Arnavut erkek katliamdan sağ kurtulup kaçmayı başarmış. Kurtulanlardan biri olan kamil Şehu, iki oğlunu, üç kardeşini ve yedi yeğenini kaybetmiş. Makineli tüfeklerle tarandıktan sonra öldüklerini görmüş. Kruşa e Vogel katliamından kurtulanlardan ikisi, Lahey’de Eski Yugoslavya Hakkındaki Savaş Suçları Mahkemesinde, eski Yugoslav Cumhurbaşkanı Slobodan Miloseviç aleyhine tanıklık etti.
Bugün Kruşa e Vogel, nüfusun çoğunluğunu dullar, onların çocukları ve yetimlerin oluşturduğu tipik bir Kosova köyü. Erkek nüfusunun yüzde 70’inin ölü ya da kayıp olduğu köyde, kadınlar ailelerini geçindirmek ve çocuklarını büyütmek zorunda. Domates, patates ve biber yetiştirip, Prizren pazarında satıyorlar. Çoğu aile, kısa bir süre önce ayda 45 avrodan 130 avroya çıkarılan sosyal yardımla geçiniyor.
41 yaşındaki elektrik mühendisi Agron Limani, dul ve yetimlerin ihtiyaçlarını duyurmak için, savaş döneminde Kruşa e Vogel’de yaşanan olaylarla ilgili bir kitap yazıyor.
Limani, köyünde yaşam koşullarının çok zorlu olduğunu söylüyor. İnsanların gücü ancak un, peynir, çay, süt ve makarna gibi temel gıda maddelerini almaya yetiyor.
"Çoğu zaman parasız kalıyoruz" diyen Limani, yerel bir firmanın kısa bir süre önce Kruşa e Vogel’deki çocuklara süt göndermesi ile ilgili olarak ise, "İstihdam yaratacak küçük bir işletme çok daha faydalı olurdu", diyor.
Kosova’da yaşanan en kötü katliamlardan birine ilişkin anılarla sayfalar dolduran Limani, "Savaş erkeklerin çoğunu aldı ve geride yoksulluk içindeki kadın ve çocuklar kaldı", diyor.
 Kruşa e Vogel’de pek çok kimse yalnızca temel gıda ve ihtiyaçlarını karşılayabiliyor. [Getty Images] |
2006 yılında Kosova Ulusal Meclisi, gazilere ve savaşın sivil kurbanlarına özel fonlar ayrılmasını öngören bir yasa çıkardı. Ödemelere, 1 Mart 2008’de başlandı.
Temmuz 2007'de hükümet, kayıp kişilerin ailelerine yönelik bir yasa taslağı hazırlamaya başladı. Yerel ve uluslararası kuruluşlar, kayıp ailelerinin temsilcileri ve kayıp kişilerin akrabalarına yönelik dernekler, yasanın hazırlanmasına yardımcı oluyor.
Taslakta para yardımının, öğrenme hakkının ve bilgi alma hakkının artırılması öngörülüyor. Ayrıca kayıp kişilerin akrabalarına, kayıpları için mezar belirleme hakkı verilmesi de planlanıyor.
Aileler, yetkililerin, katilleri yargılamasını sağlamak için çok uğraştılar. Savaş ve Barış Haberleri Enstitüsü (IWPR), ailelerin, akrabalarının 1999 yılının Mart ayı sonunda kaçırılmasından sorumlu tuttukları 54 Sırp ve iki Roman’ın hakim karşısına çıkarılmasını istediklerini bildirdi. Yerel STK'lar tarafından teşvik edilen aileler, Kosova'da bir ilke imza atarak, Priştine bölge mahkemesinde dava açtılar.
IWPR ayrıca, Belgrad merkezli İnsani Hukuk Merkezi avukatı Teki Bokşi’nin "bugüne kadar Kosova’da sadece savaşta ölenler için adalet arandı, ama kayıpların, ortada suçu kanıtlayacak bir ceset olmadığı için aynı adaletten yararlanamaması adil değil – ve ayrıca toplu halde rehin alma da bir suçtur", dediğini bildirdi.
IWPR, kayıp aileleleri ve onları destekleyenlerin, savaş suçlularının mahkum edilmesiyle adaletin bir nebze de olsa yerini bulacağına ve en azından bu suçları işlemiş Kosovalı Sırpların bölgeye dönmekten vazgeçeceğine inandıklarını söyledi.
Savaş suçu davaları hâlâ inceleniyor. Kosova’daki yeni Avrupa misyonu, hakim ve savcıları ile bu dosyaları ele almak durumunda. On yıldır ihmal edilen bu davalar, en zorlu görevlerden biri olacak.
Fakat kayıp erkeklerin aileleri, herşeyden önce, katillerin adaletten sonsuza dek kaçamayacaklarına dair açık bir işaret istiyor. Limani, "Adalet henüz yerini bulmadı”, diyor.
Yorumlar