Ayhan Demir
Türk Hariciyesi, Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu’nun Dışişleri Bakanı olarak görevlendirilmesiyle birlikte, üzerindeki ölü toprağını önemli ölçüde attı. Türkiye, yıllar sonra Ortadoğu, Kafkasya ve Balkanlar'da daha sözü dinlenir bir konuma geldi. Ülkeler arası gelişen ilişkilerin bir yansıması olarak, birçok ülkeyle vizeler kaldırıldı.
Türk Hariciyesi’nin izlediği bu açılım politikası sayesinde Türk halkı, İstanbul ile Saraybosna arasındaki mesafenin, İstanbul ile Trabzon arasındaki mesafe kadar olduğunu hatırladı. Ne var ki Türk halkı, İstanbul'dan Trabzon’a gider gibi, Saraybosna, Prizren ya da Üsküp'e gidemiyor.
Balkanlarla ticari veya ailevi bağları olanların, öğrenci ya da turist olarak bölgeye gidenlerin önündeki en büyük engel, Türk Hava Yolları’nın yüksek bilet fiyatları. THY yolcusu olarak Saraybosna'ya, Üsküp’e ya da Priştina’ya giden bir kişi çok daha uzakta bulunan Brüksel, Viyana ya da Berlin’e giden bir kişiden daha fazla ödemek zorunda kalıyor.
İşin ilginci, Pegasus gibi birçok firma, Saraybosna başta olmak üzere, birçok Balkan şehrine tarifeli uçuş düzenlemek istiyor. Fakat uçuş lisansı alamıyor. Bir başka ifadeyle, Saraybosna’daki THY, tekeli kırılmak istenmiyor.
Balkanları yakından takip eden ve ailevi bağları olan biri olarak ben de bölgeyi sık sık ziyaret ediyorum. Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ya da Dışişleri Bakanlığı uçağında, kontenjandan Balkanların nabzını tutanlardan olmadığım için aynı bilet ücretlerini ben de ödüyorum. Bu sebeple şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Mevcut bilet fiyatları, her ne kadar kâğıt üzerinde vizeler kaldırılmış olsa da, Balkanların birçok ülkesiyle fiili vizelerin yürürlükte olduğunu gösteriyor.
Rivayet o dur ki, Batılı bir ülkenin üst düzey yetkilisi, Türkiye'nin, Balkanlardaki pozisyonunu kastederek, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'na “Siz Türkler, son dönemde adeta buraya paraşütle indiniz" demiş. Bunun üzerine Sayın Davutoğlu da şu cevabı vermiş; "Biz buraya yüzyıllar önce atla geldik, gerekirse yine geliriz.”
THY’nin pahalı bilet fiyatlarından kurtulmak adına, yüzyıllar önce olduğu gibi, Balkanlara atla gitmekten başka çaremiz yok gibi görünüyor.
***
THY ve Balkanlar konusu açıldığında üzerinde durulması gereken bir diğer başlık da, yakın zaman önce sonlanan, THY ile Bosna Hersek Havayolları (BH Airlines) ortaklığıdır.
Ne yalan söyleyeyim, THY, 2008 yılında yüzde 49 hisseyle, BH Airlines’a ortak olduğunda üzülmüştüm. THY’nin, halklar arasındaki kültürel ve tarihi yakınlığa zarar vermesinden ve yüksek fiyat politikasını BH Airlines’a da yansımasından çekiniyordum.
Ortaklık başlangıcında, şirket yönetiminden kaynaklanan sebeplerle istenilen yeniliklerin gerçekleştirilemediği gerekçesiyle, THY tarafından genel müdür atanması teklif edildi. Her iki taraftan yetkililerinin katıldığı bir toplantıda, Altan Büyükyılmaz'ın, üç yıl süreyle genel müdür olması ve daha önce THY kontenjanından atanan iki genel müdür yardımcısının görevlerine devam etmesi kararlaştırıldı.
THY yetkilileri, o günlerde yaptıkları açıklamalarda, İstanbul, Koppenhang, Amsterdam, Stockholm ve Göteborg'a uçak seferleri yapan BH Havayolları filosunda yapılacak iyileştirmelerle, kısa sürede Balkan ülkelerinin en önemli hava yolu şirketi haline getirileceğini söylüyorlardı. Ancak söylenenlerin birçoğu ne yazık ki, sadece lafta kaldı. Üzerine bir de THY’nin, BH Airlines filosundaki iki uçağını geri çekilmesiyle ilişkiler iyiden iyiye gerildi.
Tam da bu dönemde Bosnalı yetkililer, şirketin bir türlü istenen düzeye gelmemesi sebebiyle, THY ortaklığını sorgulamaya başladılar. Bosnalılar, BH Airlines’ın, ortaklıktan önce daha iyi durumda olduğunu ve eskiye oranla daha fazla ekonomik kayıp yaşadığını öne sürüyorlardı.
Neticede, BH Airlines’ın tepe yönetimini elinde bulunduran THY, beklenen performansı sergileyemedi ve ortaklıktan çekilmek zorunda kaldı. THY, BH Airlines ortaklığından çekilişini oldukça ilginç bir yöntemle, Bosna-Hersek’in Oslobodenje gazetesi Türkiye temsilcisine mülakat vererek, duyurmayı tercih etti.
THY-BH Airlines sonlanırken, başlangıçtaki çekincelerim de, maalesef, aşağı yukarı gerçekleşti. THY ortak olmadan önce daha makul olan bilet fiyatları kısa sürede yükseldi. THY yönetimince atanan yöneticilerin büyük ağabey-küçük kardeş yaklaşımı, BH Airlines içerisinde rahatsızlığa sebep oldu.
Gelinen nokta itibariyle, son yıllardaki hızlı yükselişiyle adından söz ettiren THY, Bosna-Hersek’te havlu attı. THY’nin yarı yolda bıraktığı BH Airlines’a, Hırvatistan’ın “Croation Airlines” firması şimdiden talip. THY’nin de, Sırbistan’ın “JAT Airlines” firmasına talip olduğu söyleniyor. Sırpların gönlü ise Azerbaycan Havayollarından yana. Bakalım THY, Sırbistan’ın JAT Airlines firmasıyla ortaklığa gidecek mi? Bunu ilerleyen günlerde göreceğiz.
Yorumlar