Bosnak.Net: Sayın, Müftü, mülakat davetimizi kabul ettiğiniz için şükranlarımızı sunarız. Öncelikle, Lubjana Müftüsü olduktan sonra İslam Toplumu için uyguladığınız projelerin kısa bir özetini verebilir misiniz? Müftü Grabus: Sizleri ve okuyucularınızı selamlayarak sözlerime başlamak istiyorum. Bu sorunuz için teşekkür ederim. Lubjana müftülüğü görevini 1 Haziran 2006’dan bu yana yürütüyorum. Bildiğiniz gibi, Slovenya İslam Toplumu 1994 yılında yasal olarak varlığını oluşturmuştur. O zamandan yana, Slovenya İslam Cemaati Kongre ( Sabor ), Meşihat ve diğer organlarını oluşturmuştur. 2005 yılında, İslam Toplumu kurumsal anlamda özgün bir krizle karşı karşıya kaldı. En sonunda, haklarının korunmasını mahkemelerde aramak zorunda kaldı. Slovenya İslam Toplumu davaları kazandı ve böylece kurumların kişilerden daha önemli olduğu ortaya çıktı. Bu, Slovenya’daki İslam Toplumunun organlarındaki üyelerine ve özellikle Meşihat’ın Başkanı olan İbrahim ef. Malnovic’in ve sekreteri Nevzat Poric’in çalışmalarına, dayanıklılığına bağlıdır ve böylece İslam Toplumu krizi atlatmıştır. Yine de İslam Toplumundaki güven sarsılmıştır. Böylece biz, çalışmalarımın başlangıcından bu yana, hedefimizi güven ortamının yavaş yavaş yeniden tesisi ve sosyal toplumun İslam Toplumu organları içinde yer alması şeklinde belirledik. Bu gerçekten zor bir süreçti, hatta bazı deneyimler benim hafızamda sürekli yer etmiştir ama ben bunun arkasına sığınmak istemiyorum. Zamanı gelince daha geniş izleyici topluluğunu ilgilendiren soruları konuşacağız. İslam Toplumu Üyelerinin Güvenini Yeniden Kazanmıştır Boşnak.Net: Bazı problemlerin ortaya çıkması, bölünmeler ve hatta davalardan sonra, İslam Toplumu üyelerinin ve hatta sözüm ona üyeleri gibi görünen kişilerin güvenini yeniden kazanmış mıdır? Müftü Grabus: İslam Toplumu geniş ölçüde inananların güvenini yeniden kazanmıştır ve inananlar projelerimizi destekleyerek bizleri ödüllendirmiştir. İslam Birliğinin tüzüğü Ocak 2007 de kabul edilmiştir. Bu tüzüğe dayanarak, Slovenya İslam Toplumu organlarının seçimleri yapılmıştır. Haziran 2007 de, Slovenya Hükümeti ile İslam Toplumunun hukuki durumu konusunda bir anlaşma imzalanmıştır ve Ağustos 2007 de Log-pod-Mangartom bölgesindeki Boşnak askerlerinin mezarları üzerinde gerekli işaretlemeler yapılmıştır. Bunlara ek olarak, İslam Toplumu bazı önemli projeleri tamamlamıştır. Lubyana civarında bir Vakıf Evi alındı. Bu vakıf evinin yönetimi İslam Toplumunun uhdesindedir. Toplum bu bina için mühim miktarda bir kira ödüyordu. Allaha şükürler olsun ki bu sona ermiştir. Bütün bu bedeller Bosna Hersek ve Slovenya’nın büyük yürekli insanlarından karşılanmıştır. Daha sonra Lubyana cemaati için yeni bir bina satın aldık. Bina İslam Kültür Merkezimiz inşa edilene kadar bize çok faydalı olacaktır. Bu projeler boyunca birçok saygıdeğer, inancıyla gurur duyan insanlarla karşılaştım. Şüphesiz her yerde olumsuz düşünen insanlarda vardır ve Slovenya cemaatleri de bir istisna olamaz. Bu dünya bir cennet değildir. Tembellik yıllarını yeniden kazanmak mümkün değildir; böylece bize karşı çıkanların ve aksiyoner olmayanların sesi kendilerini çalışmaya adayanlardan daha çok çıkmaktadır. Ama yine de, Allah’a şükürler olsun, nüve oluşturulmuştur; Allah yolunda ilerlemede karşılaşılan güçlüklerle baş edebilmeyi bilen bir nüve oluşmuştur. Maribor, Trbovlje, jesenice, Postojna, Kocevje ve diğer cemaatlerde de önemli başarılar elde edildi. Trbovlje ve Koper’e genç imamlar atadık. Düzenli faaliyetlerinin devam edebilmesi için Trzic cemaatine yardım ediyoruz. İslam Toplumu basınla ilişkilerinde de önemli bir yer elde etmiştir. Web sayfamız bir buçuk yıl içinde yaklaşık dörtyüzbin kez ziyaret edilmiştir. Bütün bunlar gönül işidir ve biz bundan büyük gurur duyuyoruz. Bunların yanı sıra, Kur’an tilavetleri, mevlitler, hatimler gibi bir çok başarılı faaliyetleri de organize ettik. Boşnak.net: Meşihat’ın geçen bir önceki mali yılda faaliyetleri nasıl olmuştur? Müftü Grabus: İslam Toplumu lideri seçildiğim zaman, raporları incelediğimde, Meşihat’ın işlevsel faaliyetlerini bile karşılayamadığını gördüğümde hayretler içinde kalmıştım. Meşihat, ilk kez olarak, 2007 yılında hesaplarında artıya geçmiştir ve bu bizim için büyük bir başarıdır. Meşihat’ın başkanı İslam Toplumunun ekonomik ve mali faaliyetlerini de yürütmek zorundadır. Ramazan Ayı Ruhsal Ve Zihni Yenilenme İçin Mükemmel Bir Fırsattır. Boşnak.Net: Siz bir kurum oluşturdunuz. Müftü Grabus: İslam Toplumu Avrroes Kültür ve Eğitim Kurumunu oluşturdu. Bu kurum için bir personel bulduk. Kendisi Slovenya doğumludur ve ilköğretimden üniversiteye kadar Lubyana da eğitim görmüştür. Bütün bu projeler toplum için çok önemlidir. Boşnak.Net: Slovenya İslam Toplumunun ne gibi potansiyelleri vardır? Müftü Grabus: İslam Toplumunun mükemmel bir potansiyeli vardır. Toplumumuz genç, gelecek vaat eden, üniversite eğitimli üyelere sahiptir. Bu kuvvetin iyice anlaşılmaya ihtiyacı vardır. 1429 Hicri yılı Ramazan ayının onüçünde Maribor’daki teravih namazında gerçekten gurur duydum. Burada, İmam İbrahim ef. Malanovic’in 15 yıllık çalışmalarındaki başarıları ve bunların meyvelerini gördüm. Maribor’daki cemaatin üyeleri arasında önemli sayıda mühendis, fizikçi ve üniversitelerin sanat bölümlerinden mezun olanlar vardır. Bu, başarının yoludur ve Maribor’daki cemaatimiz bunun nasıl olduğunun bir örneğidir. Kısacası, Slovenya İslam Toplumu bu önemli başarıları elde etmek için en az on beş sene çok yoğun bir şekilde çalışmıştır. Yani, tahılları kabuklarından ayırmak için daha çok uzun yollar alacağız. Boşnak.Net: Sayın Müftü, şimdi Ramazan ayındayız, bize Slovenya Müslümanlarının içinde bulunduğumuz ayı nasıl kutladıklarını ve bu ayda ne tür faaliyetler tertip ettiğinizi söyleyebilir misiniz? Müftü Grabus: Ramazan ayı ruhsal ve zihni yenilenmeler için mükemmel fırsatlar sunar. Hayatın modern yüzü bu dünyanın nimetlerinden faydalanmamıza müsaade etmemektedir. Ramazan merhamet ve bağışlanmakla dolu bir aydır. Biz daha fazla Kur’an okuyoruz,  sevdiklerimizle daha fazla görüşüyoruz ve insan olmanın en önemli değerlerini geliştiriyoruz. İslami değerlerin ve Müslüman adetlerinin uygulandığı geleneksel toplumun dışında yaşayan bizler, ancak, bir tür anlık İslami ortam oluşturmayı deniyoruz. Bu ise, çok kısa bir zaman dilimi olarak, Ramazan ayı boyunca mümkün olabilmektedir.  cemaatlerden gelen bilgilere göre, Ramazan atmosferi çok iyi geçmektedir. Bu yıl, Mısır elçiliğinin katkılarıyla, Kahire’den Yusuf Nidaa’yı misafir ettik. Şeyh Yusuf, Kur’an’ı mükemmel bir şekilde öğretirken, hem inananların gönüllerinde yer etti hem de vücutlarımıza dinginlik kazandırdı. Kendisinin birçok cemaati ziyaret etmesini planladık. Ayrıca, iki tane hafız misafirimiz oldu. Bunlardan hafız Bekim Tetova’dan, hafız İbrahim de İstanbul’dan gelmiştir. Lubyanadaki imamlardan müderris Senad ef. Karışık ile birlikte, cami inşaatı bitene kadar, mescidin geçici olarak tamiratını yaptık. Ayrıca,  tüm cemaatlerde düzenli faaliyetleri yürüttük. Cami 1969 Yılından Beri Beklemektedir Boşnak.Net: Bu sene Ramazan ayı Slovenya’daki Müslümanlara çok özel bir sevinç getirdi. Uzun süre bekledikten sonra, on yıllarca süren bir fikri hayata geçirmenin eşiğindesiniz- yani Lubyana camisine nihayet kavuşacak. Bu şehirde bir cami inşa etmenin tarihçesini bize anlatabilir misiniz? Müftü Grabus : Slovenya’daki İslam Toplumunun arşivlerine göre,  Reisul Ulema Süleyman Kemura 1969 yılında Lubyana’yı ziyaret etmiştir. Bundan iki yıl önce, 12 Eylül 1967’de, Lubyana’da İslami Birlik Komitesi oluşturulmuştur. Lubyana’da bir cami inşa etme fikri 1969 yılında gündeme gelmiştir. Takip eden 39 yıl boyunca, birçok yere inşaat alanı olarak bakılmıştır. 1971 yılında Deckova, 1973 yılında ise Stozice’de Tomazevi bölgesi düşünülmüştür. 1987 yılında Plecnikova bölgesi boyunca olan yerler ve 2001 yılında Malo ile Cesta bölgesi arasında kalan yerler dikkate alınmıştır. Nihayet 2006 yılında Parmova ve Kurilmiska bölgeleri arasında yer alan Bezigrad’da karar kılınmıştır. 1987 yılında Lubyana Camii inşası için bir yarışma açılmıştır. Toplam alan 760 m2 olarak belirlenmiştir. Bugün için ise durum tamamen farklıdır. Şimdi tüm ihtiyaçlarımızı karşılayacak daha büyük bir yere ihtiyacımız vardır. Yetkililer, belediye başkanları ve İslam Toplumu liderleri birçok kez bir araya geldi ama bir çözüme ulaşılamadı. Yüce Allah’a, bu işe katılanları ödüllendirmesi için uzun yıllar boyunca, canlı kalan bu cami inşası konusunda ve cami inşa alanı satın almamızda bize yardım etmesi için dualar ettim. Boşnak.Net: Lubyana, eski Yugoslavya’daki, İslam Toplumunun isteklerinin yetkililerce ertelendiği ve İslami Kültür Merkezi inşa etme isteğinin sürekli hasıraltı edildiği tek şehirdir. Olumlu bir karar çıkması neden bu kadar uzun bir süre almıştır?  Bunun esas nedeni nedir? Müftü Grabus: Bunun birçok nedeni vardır. Şüphesiz, ben konudaki görüşlerimi açıkladım. Slovenya’da, Balkanlar’daki Osmanlı dönemine karşı tarihi bir olumsuzluk olmuştur. Tabiî ki bu da edebiyat, sanat, tarih, folklor ve benzeri alanlarda derin bir iz bırakmıştır. Esasında bunun doğal olarak Slovenya’daki Müslümanlarla ilgisi olmasa da, bazı güçler bu durumu bir korku oluşturmak için kullanmıştır. Bu yüzden, bu konu hakkında farklı görüşler ortaya koyamazsak, bu konuyu anlatmamız da çok zor olacaktır. Küreselleşme çoklu din ve kültür gibi yeni trendleri beraberinde getirmiş ve böylece konumuz son on yıl boyunca oldukça canlı kalmıştır ve medya da cami inşası konusunda, halkımızın görüşlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bir yanda, bu konunun etrafını saran kapsamlı ve sessiz bir engel var iken, diğer yanda, İslam Toplumunda da bu konu hakkında yetersiz bir bilgi vardı. Maalesef, cami inşasıyla ilgili mücadelemize ait ne bir arşivimiz ne de planlarımız vardı. Bana göre, Bosna Hersek, Hırvatistan ve Slovenya’daki Meşihat liderleri Lubyana Cami inşaatı konusunda yeterli gayreti gösterememişlerdir. Zagreb’teki caminin önceliği vardı ve şükürler olsun başarıya ulaşıldı. 1994’de Slovenya İslam Toplumu bağımsızlığını aldığı andan itibaren birçok işi başarmıştır. 20 bin kişilik Lubyana Müslümanlarının ibadet ve sosyal faaliyetleri yerine getirebileceği 120 m2 lik yeri vardı. Lubyana İslam Kültür Merkezi konusundaki birçok anlamsız tartışma Slovenya İslam Toplumunu olumsuz etkilemiş ve bir keresinde de derin bir probleme yol açmıştır. Boşnak.Net: Özellikle, başta muhafazakârlar olmak üzere, Lubyana’da bir cami inşaatı konusunda zıt fikirler ortaya çıkmıştır. Bu konuda Lubyana ve Slovenya’daki gayrimüslimlerin görüşleri ne olmuştur? Müftü Grabus: Demokratik sistemlerde, bir konu hakkında daima lehte ve aleyhte düşünenler olabilir. Ben, şüphesiz, buna karşı olanlardan çok Müslümanların bir cami konusunda ne düşündükleriyle ilgilenirim. Durumları bana göre çok açıktır. Önemli sayıda Müslüman bir cami arsası alınmasına destek vermiştir. Bazıları ise, kırk yıl geçmesine rağmen, bunu şaşkınlıkla karşılamıştır. Arsamızı alırken kayıt için fonlarımızın yüzde ellisini ayırdık. Maalesef İslam Toplumunun arsayı almasına karşı çıkanlar olmuştur. Bunlara doğru yolu göstermesi için Allah’a dua ediyorum. Arsa olmadan Caminin olamayacağı açıktır.  Lubyana’da inşaatla ilgili mevzuat çok zordur. Hedefimiz hep arsa satın almak olmuştur. Birliğimizin üyeleri, bu sürecin nihayet başlamasından dolayı mutludur. Şimdiye kadar arsayı satın almamız mümkün olmamıştı ama artık bu bir gerçek olmuştur. Arsa alma saati 31 Temmuz’da çalışmaya başlamıştır. Boşnak.Net:basının görüşleri nedir, bu projeye nasıl bakıyorlar? Müftü Grabus:  Slovenya basını bu konunun çözümlenmesinde önemli katkılar sağlamıştır. Bu konunun çok yavaş yürümesi ve yetersiz adımlar atılması konusunda birçok kritik makaleler yayınladılar. Mamafih, basının cami konusundaki yaklaşımı bu günlere gelmemize yardımcı olmuştur. Slovenya’daki hem yazılı hem elektronik basın, Lubyana cami inşaatı konusunda faaliyetlerimize sürekli yer vermiştir. Bunun için onlara müteşekkiriz. Boşnak.Net: Önceki sorularımız, kendimizi eski zamanlara geri götürmek için değil, bir Merkez inşa etme yolundaki kasisler ve engellerle ilgiliydi. Bu proje hakkında, bunu kullananlar ve kullanım şekli konusunda neler söyleyebilirsiniz? Müftü Grabus: Doğru söylüyorsunuz, bu yol engeller ve kasislerle doluydu ama bizim çabalarımız da sona ermemiştir. Daha hala aşmamız gereken engeller vardır. Geçen iki yıl boyunca İslam Toplumumuzu yeniledik. Motivasyonumuz yerine getirebileceğimiz projeler üzerinedir. Sadece, İslam Kültür Merkezinin açılışı bize derin nefes aldıracaktır ve bu zamana kadar küçük ruhların yapacağı çok şey olacaktır. İslam Kültür Merkezinin konseptinde bir cami, ibadetler için bir bölüm, eğitim, spor ve kültürel faaliyetler için bir yer vardır. Ayrıca çalışanlar ve misafirler için yaşam alanları, sınıflar, anfitiyatro, lokanta, spor bölümü gibi planlarımız vardır. Merkez hem Lubyana ve Slovenya’daki Müslümanlar için hem de Slovenyalı komşularımız için bir buluşma alanı olmak zorundadır. Avrupa Birliğinin en güzel camisi olması için, mimari detaylar, doğal olarak,  tabiî ki uzmanlara bırakılmıştır. ARSA OLAMADAN CAMİ OLMAZ Boşnak.Net: Cami şehrin hangi kısmında olacaktır? Müftü Grabus:  Yerimiz Parmova ve Kurilniska sokaklarının arasında, Delo gazetesine 300–400 metre uzaklıktadır. Camimiz Lubyana’nın çok dinli görünmesini ve Müslümanların şehre entegre olmasını sağlayacaktır. Boşnak.Net: Bu projenin maliyeti nedir? Müftü Grabus:  Şimdilerde arsa alımıyla ilgilendiğimiz için şu anda tahmin etmem çok zor olacaktır. İlk adım için hedefimiz bellidir. Arsa olmadan cami olmaz. Sadece arsa sahibi olduğumuzda, ikinci safhada, Lubyana Cami mimari projesi için yardım toplamaya başlayacağız. Şunun üzerinde iyice durmak ve belirtmek isterim ki, 30 Mayıs 2007 de Lubyana belediye başkanı Zoran Jankovic ile İslam Toplumu adına İslam Kültür merkezinin inşası için iyiniyet protokolü imzaladık.  Bu protokolde,  arsa bedeli m2 si EUR 402,00 olarak belirlendi. Bu rakam resmi bir uzman olan Rajko Strednik tarafından verildi. 2008 Haziran ayının sonunda Belediye Meclisi cami arsasına hizmet götürme konusunu kabul etti. Lubyana şehri 18 Temmuz 2008’de cami arsası olarak 11.364 m2 arsa satışını duyurdu. Meşihat 14 Temmuz 2008 tarihindeki toplantısında arsa alım kararını onayladı. Başlangıçta sembolik fiyatı EUR 1.- olan arsaya İslam Toplumu EUR 4.568.329.- önerdi. Dünyanın her yerinde dini binalara sembolik fiyatların önerilmesi gibi burada da aynı şey yapıldı. Ama tabiî ki bizim arsa için para ödememiz gerekiyordu ve başka bir seçeneğimiz yoktu. Bu fiyat vergileri ve belediye hizmetlerini içermiyordu. Masraflardan dolayı, İslam Kültür Merkezi safha safha yapılacaktır. Bizim görevimiz arsayı temin etmekti. Sadece arsayı aldığımızda, merkezin inşası için konuşabilirdik. Cami inşası için ana sponsorlar sadece arsa sahibi olduğumuzda ve izinler çıktığında yatırım yapabilirdi. Arsa almanın zor olduğunun ama imkânsız olmadığının farkındaydık. Krajısnıks Bağışlarda En Önde Gelmektedir Boşnak.Net:: Şunu da hatırlatmak isteriz ki, birkaç gün önce, sayın Reisul Ulema Mustafa ef. Ceric, Lubyana belediye başkanı, işadamları ve diğer liderler sponsorların iftarına katıldı. Burada önemli bir miktar toplandı. Bu olay hakkında bize neler söyleyebilirsiniz? Müftü Grabus: Yerel toplumumuz içinde elimizden geleni yapıyoruz. Lubyana camisinin hikâyesi dolu doludur – söz verilen taahhütler hakkında not tutanlar vardır – ve yaşlı üyelerimizin belirttiğine göre, onlar iyi niyetlerini ve cömertliklerini göstermek için fırsat beklemektedirler. Kabul etmeliyim ki Krajiknics bağışlarda en önde gelmektedir. Lubyana belediye başkanı, Sn. Zoran Jankovic EUR 5.000.- bağışta bulunmuştur. Bosna Hersek İslami Toplumu Riyaseti EUR 50.000.0 vermiştir. Geriye kalan bağışlar Slovenya ve Hırvat üyelerimizden gelmiştir. Hala şüpheyle yaklaşanların da, bu projeye katılacağını umuyoruz. Boşnak.Net: Slovenya’nın dışında, batıda ve doğuda, yaşayan Müslümanların bu projeye katkıda bulunacağını umuyor musunuz? Müftü Grabus: Bu proje bizim için yasaklarla doluydu ve bu yüzden bütün çabalarımız en azından bir arsa almaya yönelikti. İslam Kültür Merkezin inşaatına yardım konusunda güvencelerimiz vardı ama bu güvencelerin hayata geçirilmesi gerekiyordu. Bu yüzden daha fazla kapı çalacağız ve göreceğiz. Boşnak Diasporasından Destek Bekliyoruz Boşnak.Net: Boşnak Diasporasından katkı bekliyor musunuz? Müftü Grabus:  Lubyana cami konusu Boşnaklar tarafından ortaya konulmuştur. Yine de Bosna Hersek’teki Boşnakların da Boşnak Diasporasından birçok talebi olduğunun farkındayım. Öte yandan, dünyanın her yerindeki Boşnaklar dini ve kültürel ihtiyaçları için gerekenleri kendileri halletmiştir. Lubyana kültür Merkezinin önemi ile Boşnak elitinin önemi hakkında tam emin değilim. Yardım umuyoruz, ama Boşnak diasporası son onbeş yıllık faaliyetlerinde biraz geride kalmıştır. Ben özellikle bu ramazan ayını cami inşaatına adayan Esad ve Bosnjaci.net’e teşekkür etmek istiyorum. Bir takım zorluklara rağmen, Boşnak Diasporasından önemli bir yardım bekliyoruz. Boşnak.Net: Boşnak İslam Toplumu Liderlerinden başka, Müftülerden, İmamlardan ve diğerlerinden yardım için başvurular gelmiş midir? Müftü Grabus: Birçok arkadaşımız bizi aradı. Stratejik konulara göre toplumsal sorumluluk hakkında bir şuur geliştiremediğimizde ya da belili projelerin önemini tam olarak anlayamadığımızda, sizlere iyi haberler söylemek istemem. Bir an gelir ki, siyaset çok önemli olur. Şimdi ise önemli olan, Lubyana İslam Kültür Merkezidir - önceleri bu mümkün değildi, ama bu fırsat şimdi çok önemlidir. Diasporadaki liderlere mektup yolladım. Diaspora İslam Toplumunun tüm liderleri yardıma hazır olduklarını bildirdiler. NASIL YARDIM EDEBİLİRSİNİZ – VAKIF Boşnak.Net:  Bosnjaci.net’in Bu Ramazan ayı faaliyetlerini cami arsasının alımına ayırdığını göz önüne aldığımızda, yurtdışında bu yardımlara katkı sağlamanın en basit yolunu bize anlatabilirmisiniz?  Müftü Grabus: Bağışlar aşağıdaki yollarla gönderilebilir; Bosna ve Hersekte Bosna Hersek İslam Toplumu Riyaseti17 Zelenih Beretki,( Lubyana Camisi notuyla ) “for mosque in Ljubljana”,Vakıf BankasındaBanka hesap numarası: 1602005500015065 Dünyanın geriye kalan kısmından: Slovenya Cumhuriyeti İslam ToplumuGrabloviceva 141000 LjubljanaHesap no: 0201 2025 7347 076IBAN = SI56 0201 2025 7347 076,SWIFT = LJBASI2XBanka : Nova Ljubljanska Banka, d.d.Trg Republike 21520 Ljubljana Boşnak.Net: Tahminlerinize göre, tarihsel önemi olan bu binayı inşa etmek ne kadar sürebilir?  Müftü Grabus: Şimdi odaklandığımız konu arsa alımıdır. Tahminimize göre inşaatın tamamlanması beş ila on yıl sürebilir. Yine de Allah en iyisini bilir. Boşnak.Net: Size ve Slovenya İslam Toplumunun tüm üyelerine başarılar dileriz ve İnşallah, yakında Lubyana Camisinden Ezan sesini işitiriz! Müftü Grabus: Âmin, çok teşekkürler. Ben de sizlere ve Bosnjaci.net’in yayın kuruluna Slovenya İslam Toplumuna olan içten yardımlarınız için teşekkür etmek isterim. Size uzun ömürler vermesi için Allah’a dua edeceğim.