Ayhan Demir - Yeni Akit
ayhan_demir@hotmail.com
Bosna-Hersek halkı, 1996'da yapılan bu yana yapılan, 7. genel seçimler için sandık başına gitmeye hazırlanıyor. Ancak Bosna-Hersek Araştırma ve Koruma Ajansı-SIPA'nın yaklaşık bir ay önce düzenlediği, 'Et' kod adlı 'yolsuzluk ve yüksek miktarda vergi kaçakçılığı' operasyonu, seçim gündeminin önüne geçti.
Bosna-Hersek Federasyonu Ticaret Bakanı Milorad Bahilya, Tarım Bakanı Yerko İvankoviç Liyanoviç ve Liyanoviç'in milletvekili olan kardeşi Mladen İvankoviç Liyanoviç'in gözaltına alındığı, yolsuzluk operasyonlarının yankıları halen devam ediyor.
Yolsuzluk tartışmaları ve karşılıklı ağır suçlamaların gölgesinde bir seçim dönemi geçiren Bosna Hersek'te, çok parçalı yönetim sistemine bağlı olarak, kalabalık bir yönetici kitlesi var. Devletin farklı kademelerinde, cumhurbaşkanı, başbakan, bakan, bakan yardımcısı ve milletvekili sıfatıyla, 813 isim görev yapıyor.
12 Ekim'de yapılacak seçimlerde, Cumhurbaşkanlığı Üçlü Konseyi, Parlamentoyu oluşturan Temsilciler Meclisi ve Milletler Meclisi'nin yeni üyeleri belirlenecek. Ülkenin iki entitesi olan Bosna Hersek Federasyonu Meclisi ve Sırp Cumhuriyeti Meclisi ile Bosna Hersek Federasyonu'na bağlı 10 Kanton Meclisi üyeleri de bu seçimde belirlenecek. Ancak en büyük mücadele, Cumhurbaşkanlığı Üçlü Konseyi için yaşanacak.
Seçimlere 65 siyasi parti, 24 bağımsız aday ve 24 koalisyona mensup toplam 7 bin 748 aday katılıyor. Cumhurbaşkanlığı Üçlü Konseyi için 10 Boşnak, 3 Sırp ve 4 Hırvat aday kendi aralarında yarışacaklar.
Bosnalı Sırplar...
Bosnalı Sırplar cephesinde, öne çıkan üç parti var: Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı-SNSD, Sırp Demokratik Partisi-SDS ve Demokratik İlerleme Partisi-PDP.
Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik'in partisi SNSD, seçim kampanyasını 'Sırp zaferi için' ve 'Sırp adına' sloganları etrafında şekillendiriyor. Dodik, kötü ekonomik yönetimin üzerini, milliyetçiliği körükleyerek kapatmak istiyor. En büyük hamilerinden biri olan Rusya Devlet Başkanı Putin ile çektirilmiş resimler ile süslenen seçim araçları, bu seçimin en çok konuşulan konularından berisi oldu.
SNSD'nin Cumhurbaşkanlığı Konseyi Adayı, halen Bosna Sırp Cumhuriyeti Başbakanlığı görevini yürüten, Jelyka Cviyanoviç. Cviyanoviç, bundan önce Sırp Cumhuriyeti Ekonomik İlişkiler ve Bölgesel İşbirliği Bakanı olarak görev yapmıştı. En yakın rakibi olan PDP lideri ve Bosna Hersek Milletler Meclisi Milletvekili Mladen İvaniç ise daha önce Sırp Cumhuriyeti Başbakanlığı görevini yürütmüştü.
Cumurbaşkanlığı Konseyinin bir diğer Sırp adayı Goran Zmiyanats. Adaletli Politika Partisi adayı Zmiyanats, daha önce Sırp Radikal Partisi tarafından milletvekili adayı olarak gösterilmişti. Zmiyanats'ın, diğer iki aday karşısında şansı seçilme şansı oldukça zayıf.
Bosnalı Hırvatlar...
Bosnalı Hırvatların öne çıkan partileri ise Hırvat Demokrat Birliği-HDZ BiH, Hırvat Demokrat Birliği 1990-HDZ 1990, Hırvat Haklar Partisi Bosna-Hersek-HSP BiH ve Adalet ve Güven Partisi -.HDZ 1990, Cumhurbaşkanlığı Konseyi için parti lideri Martin Raguj'ı aday gösterdi. Aynı zamanda Temsilciler Meclisi milletvekilli olan Raguj, kazanmaya en yakın Hırvat aday.
Raguj'un en yakın rakibi HDZ BİH lideri Dragan Çoviç, 2002-2005 yılları arasında da Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyesi idi. Çoviç. Bosna Hersek Federasyonu'nda bakanlık, Konseyin eski Hırvat üyelerinden Kreşimir Zubak'ın özel kalem müdürlüğü ve yaklaşık bir yıl Bosna Hersek Başbakanlığı görevlerinde de bulunmuştu.
Adalet ve Güven Partisi adına Cumhurbaşkanlığı Konseyi için aday olan bir diğer Hırvat Jivko Budimir. Halen Bosna Hersek Federasyonu Başkanlığı görevini yürüten Budmir, bir dönem yolsuzluk iddiaları nedeniyle gözaltına alınmıştı. Bir dönem Mostar Belediye Meclis Üyeliği yapan Budimir, Bosna Savaşı esnasında Boşnaklara karşı savaşan, Hırvat Savunma Konseyi-HVO'da albay olarak da görev almıştı.
DF'nin Cumhurbaşkanlığı Konseyi için Hırvat adayı ise Zora Terziç-Şeremet. Her ne kadar DF lideri Zelyko Komşiç ve Zora Terziç-Şeremet birer Hırvat olsalar da, Hırvat seçmenler, ne DF'ye ne de adayına destek vermek istemiyorlar.
Boşnak cephesi...
Boşnak cephesindeki hemen hemen tüm partiler, seçim kampanyalarında, Bosna Hersek vurgusu yapıyorlar.
Rahmetli Aliya İzetbegoviç'in kurduğu Demokratik Eylem Partisi-SDA, 'Bosna-Hersek'in Gücü' sloganıyla girdiği son seçimlerden, güç kaybederek çıktı. Statükocu bir parti haline gelmekle eleştirilen SDA, ülkenin kuruluşundan bu yana, ilk kez muhalefete düştü. Seçim kampanyasını 'Birlikten kuvvet doğar' sloganı etrafında şekillendiren SDA'da, oy kaybının devam edebilir.
SDA'nın Cumhurbaşkanlığı Konseyi Adayı Bakir İzetbegoviç. İkinci kez aday olan oğul İzetbgoviç, ipi önde göğüslemeye en yakın aday. Ancak bu kez işi hiç de kolay değil. Bunun farkında olan SDA ve Bakir İzetbegoviç, oldukça güçlü ve bir o kadar da maliyetli bir tanıtım kampanyası yürütüyorlar. Tüm ülke, başta Saraybosna olmak üzere, SDA'nın afiş, pankart ve el ilanları ile donatılmış durumda.
Geçen seçimlerde Bosna Hersek Federasyonu'nda en çok oyu alan Sosyal Demokratik Parti-SDP, bu seçim kampanyasını 'Birlikte' sloganı üzerine inşa etti. Ancak SDP, daha önce kullandığı 'İnsan odaklı devlet' ve 'Daha İleri Gidiyoruz' sloganlarından çok uzak bir iktidar siyaseti izledi. Bu sebeple, bu seçimin en çok oy kaybeden partisi olması bekleniyor. Bu oy kaybı, SDP lideri Zlatko Lagumciya'nın istifasına kadar uzanabilir.
SDP'nin Cumhurbaşkanlığı Konseyi Adayı Bakir Hacıomeroviç, devlet ve özel tv kanallarında sunduğu politik programlar ile biliniyor. Ancak seçilme ihtimali oldukça zayıf.
Komşiç ve Radonçiç
Uzun yıllar SDP'de siyaset yapan Cumhurbaşkanlığı Konseyi Hırvat üyesi Zelyko Komşiç, kısa süre önce Demokrat Cephe-DF partisini kurdu. Seçim kampanyasını 'Değişime Karar Verdik' sloganı etrafında şekillendiren DF, bu seçimlerin en çok konuşulan partisi. İlk kez seçimlere katılacak olan DF, lider eksenli olsa da, halk tarafından bir umut olarak görülüyor. Ancak Bosna siyasetinde ne kadar kalıcı olabileceğini zaman gösterecek.
DF'nin Cumhurbaşkanlığı Konseyi Adayı Emir Sulyagiç, 2012 yılındaki yerel seçimlerde, Srebrenitsa şehrinde Boşnak adayın kazanması için yoğun çaba sarf etmişti. Saraybosna Kantonu Eğitim ve Bilim Bakanlığı da yapan Sulyagiç, Bakir İzetbegoviç'i geride bırakmaya en yakın isim.
Tuzla'da başlayan ve Saraybosna'daki Cumhurbaşkanlığı binasının da ateşe verildiği, olaylara müdahalede yetersiz kaldığı için görevden alınan İçişleri eski Bakanı Fahrudin Radonçiç, "Bosna-Hersek'in Tayyip Erdoğan'ı olacağım" derken, az kalsın ülkenin Neron'u oluyordu.
Aynı zamanda medya patronu olan Radonçiç'in partisi Daha İyi Bir Gelecek İttifakı-SBB, son seçim kampanyasındaki 'Kalkınma ve adalet' sloganından çok uzak bir iktidar sınavı verdi. Bu sebeple Bosna halkı, SBB'nin bu seçim kampanyasındaki 'Millet ile birlikte' sloganına pek itibar etmiyor.
SBB'nin Cumhurbaşkanlığı Konseyi adayı Fahrudin Radonçiç, sahibi olduğu ülkenin en yüksek tirajlı gazetesi Dnevni Avaz'da, Alfa TV'de ve parti söylemlerinde Türkiye karşıtı görüşlere yer vermesi ile biliniyor. İsmi kazanmaya yakın olan adaylar arasında geçiyor. Ancak Bakir İzetbegoviç ve Emir Sülyagiç'i geçmesi neredeyse imkansız.
Diğer Boşnak Partileri
Seçimlere 'Değişim için birlikte' sloganı ile hazırlanan Sosyal Demokrat Birliği-SDU BiH, yıpranmış, eski tüfek solculara ev sahipliği yapıyor. SDU, son dönemde kendi içinde de bir bölünme yaşadı. Birlik Sosyal Demokrat-USD'nin, SDU'nun oylarını önemli ölçüde bölmesi bekleniyor.
1992-95 Bosna Hersek Savaşı'nın ilk Genelkurmay Başkanı Sefer Haliloviç'in Bosna Hersek Vatansever Partisi-BPS, lider odaklı Boşnak partilerinden. 'Bosna Hersek'e Cesur Adam Gerekli' sloganıyla seçmenden oy isteyen Haliloviç, ikinci kez Cumhurbaşkanlığı Konseyi için aday oldu. Haliloviç, daha önce de milletvekilliği ve bakanlık yapmıştı.
Cumhurbaşkanlığı Konseyi için aday olan bir diğer isim Mustafa Ceriç. 1996-2012 yılları arasında Bosna Hersek Reis-ul Uleması olarak görev yapan Ceriç, son dönemde yaptığı Türkiye karşıtı konuşmalar ile dikkat çekiyor.
Ceriç'in seçilme şansı çok zayıf olsa da, SBB'nin adayı Radonçiç ile birlikte, SDA oylarının bölünmesine sebep olacaktır. Öyle ki SDA, sırf bu sebepten, Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyeliğini kaybedebilir ya da çok zorlanabilir. Aslına bakılırsa hem Ceriç hem de Radonçiç'in beklentileri, bu doğrultuda.
Ceriç ve Radonçiç'in amaçları, kazanmak değil, Bakir İzetbegoviç'in kazanamaması. Böylece seçimi kaybeden Bakir İzetbegoviç, kısa süre önce Süleyman Tihiç'in vefatıyla boşalan, SDA Genel Başkanlığı için aday olabilecek.
Yeri gelmişken, gerek bağımsız aday olan Mustafa Ceriç'in, gerekse SBB'nin adayı Fahrudin Radonçiç'in, Amerikanvari seçim kampanyası yürüttüklerinin altını çizmemiz gerekiyor.
Asıl tehlike
Aslına bakılırsa, Bosna Hersek için asıl önemli gelişmeler sandıktan çıkacak netice sonrasında yaşanabilir. Uzun süredir birlikte hareket eden Zelyko Komşiç'in partisi Demokrat Cephe-DF ile Fahrudin Radonçiç'in partisi Daha İyi Bir Gelecek İttifakı-SBB seçimlerden yüksek oy oranı ile çıkarlarsa, bir sorun yaşanmayacak. Ancak rahmetli Aliya'nın partisi Demokratik Eylem Partisi-SDA ile Zlatko Lagumciya'nın partisi Sosyal Demokrat Parti-SDP seçimin kazananları olurlarsa, sokak gösterileri yeniden başlayacak. Dolayısıyla, bu seçimlerin Bosna Hersek için hayati önemde olduğunu söylemek hiç de abartılı olmayacaktır.
Yorumlar